Және «Әлемнің қай құрлығын­да кітап көп оқылады?» деген сұ­рақ­қа жауап бере кетелік. Халық­аралық кітапханалар ассо­циа­циясының мәліметінше, дүниежүзі бойынша 569 600 кітапхана бар екен. Бүгінгі таңда «кітапхана континенттерінің» тізімін Еуропа бастап тұр. Бұл құрлықта әр күн сайын 440 мыңнан астам кітап­хана оқырманға есік ашуда. Ал Солтүстік Америкада бұл көр­сеткіш 125 мыңның маңайында. Кітапхананың аздығы жағынан артта қалған ел – Африка. Қара құрлықта небәрі 1200 кітапхана­лық бөлімшелер қызмет көрсете­ді екен. Ал әлем бойынша кітап­ханалардағы абонементтер 2,5 миллиард адамнан асады. Бұл орта есеппен алғандағы жұмыр жер тұрғындарының үштен бір бөлігі.

Өркениеттің дамуы кітап өнді­рісіне айтарлықтай зиян шек­тір­месе де, баспа өнімдеріне деген сұранысты азайтқаны рас. Өмірі­мізге кибертехнологиялық жетіс­тіктердің дендеп еніп, түбегейлі орнығуы оқырман үшін де жаңа мүмкіндіктерге жол ашты. Қа­тпар­лы, қалың кітаптардың ор­нын пышақтың қырындай ғана электронды қондырғыларға енген шығармалар басты. Жалғыз бізде ғана емес, жалпы әлем елдерінде қалыптасқан жағдай осын­дай. Бұл ахуалдың дүниежүзі кітап­хана­шы­ларын алаңдатып отырған жайы бар. Бірақ, қағаз өнімдерінің өмір сүру дәуірі аяқталды деуге де  әлі ерте…

– Кітапхана – білім мен мәде­ниеттің  шоғырланған жері, рухани мекен. Білгір ұрпақ тәрбиелеуде  кітапханалардың  алатын орны ерекше. «Адам өзін кітаппен дос бола бастаған шақтан бастап қана интеллигентпін деп санауына бола­ды» деген екен қазақтың заңғар жазушысы Мұхтар Әуезов. Яғни, кітап – теңдесі жоқ асыл қазына. Ал оның мекені – кітапхана, – дей­ді Алматы қаласындағы орта­лық­тандырылған кітапхана жүйе­сі­не қарасты Жамбыл атын­дағы жа­с­өспірімдер кітапха­насы­ның меңгерушісі Ғазиза Құдайберген. Кітап­ханашы қазіргі уақытта «Кітап оқылмайды. Кітап­ханаға адам келмейді…» деген пікірге үзілді-кесілді қарсы. Оның мысалы ретінде Жам­был атындағы жасөспірім­дер кітап­ханасының өзінде ғана 160 000 оқырман тұрақты тіркеуде тұра­тындығын айтады. Тіпті, осы кі­тап­ханадағы қызмет көрсетудің есебі бойынша, жыл басынан бері із­дену­ге, оқуға келгендердің ұзын саны 584 000 адамнан асып отыр екен.

Бұл қаладағы бір ғана кітап­ханаға қатысты жағдай. Еліміздің мәдени астанасы саналатын мега­полисте жалпы қазақстандық оқыр­мандардың жартысына жуығы тұратындығын ескерсек, «Алматы – оқырман қала» деуге толық негіз бар. Арғы жылы Алматыдағы Ұлттық кітапхана оқырмандары арасына сауалнама жүргізілгенде  жалпы кітап оқушылардың үлесі былайша жіктеліп еді: ғалымдар – 9,5 пайыз, қызметкерлер – 5,5  пайыз, студенттер – 73 пайыз және басқа да топтар 5 пайыз шама­сында. Ал кітапханаға келу жиі­лігі тұрғысынан алғандағы көр­сеткіш: күн сайын келетіндер – 10 пайыз, аптасына келушілер – 54 пайыз, айына бас сұғатындар –29,5 пайыз және жылына бір-екі рет келетіндер 6,5  пайыз болып анықталған болатын.

Және кітапхана­шы­­­ларға деген ерекше құрмет көр­­сету үрдісі де бұл қалада дәс­түрге ай­налған. Мәселен, елі­міздегі «Кітап­ханашылар күні» ат­ты атау­лы ме­рекені тек алматы­лық­­тар ғана атап өтеді. 15 қазан Алма­ты қала­сы кі­тап­­ханашы­лары­­ның кә­сі­би мей­рамы болып саналады.

Өкініштісі, республика кітапха­на­шы­ларына бұл қуанышты сәт бұ­йыр­­май келеді. Тіпті, елі­мізде кітап­­хана ісінің қызметін толық ай­­­қын­­­дайтын арнайы заң жоқ. Қа­зір­­­гі кітапхана жүйесі «Мәде­ниет ту­ралы» Заңның шең­берінде қыз­­мет көрсетеді. Сондай-ақ, бай­тақ елі­­­­­міз­дегі 7190 ауылдың қақ жа­ры­­­­мын­­да, дәлірегінде 3106 елді ме­кен­­де кі­тап­хана тапшылығы тағы сезіледі…

Қалмаханбет МҰҚАМЕТҚАЛИ

дерек көзі: egemen.kz